بنای اولیه کهن ترین مسجد شیراز که به مسجد جمعه و آدینه نیز معروف است، سال ۲۸۱ ه. ق در زمان عمرو بن لیث صفاری ساخته شده است. مساحت کل این مسجد ۹۱۳۸ مترمربع و زیربنای اصلی مسجد ۶۰۵۸ متر مربع است. سنگ، گچ، آجر، چوب و کاشی مصالح به کار رفته در مسجدجامع عتیق است. مهم ترین تزئینات به کار رفته در این بنا، کاشیکاری و مقرنس کاری است. مسجدجامع عتیق نخستین هسته مذهبی در شهر شیراز است که جدا از عملکرد مذهبی، نقش اجتماعی ـ سیاسی نیز داشته و به همین دلیل دارای شش ورودی در اضلاع مختلف است که مهم ترین آن ورودی ضلع شمالی است که در دوره صفویه بازسازی شده است. این مسجد به شماره ۷۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد جامع عتیق کهن ترین مسجد شیراز است که مسجد جمعه یا آدینه نیز نامیده می‌شود. بنای اولیه این مسجد در سال ۲۸۱ هجری قمری در زمان عمرو لیث صفاری ساخته شده‌است. بعدها شاه اسحق اینجو در سال ۷۵۲ هجری قمری ساختمانی در میان مسجد بنا کرد که آنرا خدایخانه یا دارالمصحف می نامند و مکان نگهداری قرآن مجید و مکان تلاوت آن بوده‌است. کتیبه سنگی آن از نمونه‌های ارزنده هنر خطاطی بشمار می‌رود. این کتیبه به خط "یحیی الجمالی الصوفی" خطاط نامدار زمان شاه اسحق نوشته شده و حاوی جملاتی در شأن قرآن مجید است.

 

این مسجد اولین هسته مذهبی در شهر شیراز است که جدا از عملکرد مذهبی نقش اجتماعی- سیاسی نیز داشته‌است و به همین دلیل دارای شش ورودی در اضلاع مختلف است که مهم‌رین آن ورودی ضلع شمالی است که در دوره صفویه بازسازی شد.